Аяк-савага, эт-сепке хамаарышкан сагылгалар.
Хөнек чеже-даа куруг болза, шоргазын эжикче угландыр салбас. Аалга келген кижи шайын кудуп аарда, хөнекти дискек дужундан бедидир көдүрбес. Ону хүндүткел эвес деп санаар. Аякты келген кижиге сунарда, дедир тутпас, аза-четкер чемгерерде, хам кижи ынчаар тудар турган.
Шаанда тыва кижилер чеже-даа улуг бижек эдилеп чорза, кижини ооң-биле шанчар хамаанчок, кижиже бижек алынмас, соок чепсек айыылдыг деп угаап-билип чорааннар. Кижиже бистиг эт аймаан сунарда, сывын угландыр сунар. Өске кижиден бижек албас – хай-бачыды халдаар. Бижек-серээ-биле от чүшкүрбес – каракка багай салдарлыг. Ачылаан бижээн эгидерде, куруг эгитпес. От чүшкүрер кыскаш-биле ойнавас – аас-дыл болур.
Орун сыртыынга өске кижи холун безин дегзип болбас, от ээзи килеңней бээр, уруг-дарыг сылданы бээр дижир.
Аңчы кижи аңнап чоруурда, боозун артыжап алыр.
Идик-хепке хамаарышкан сагылгалар.
Өске кижиден бөрт албас. Ол куду аастыг, хай-бачыттыг хеп дээр. Бөрттү белекке бээр ужурга таварышкан болза, ону ыяап эжеп бээр. Бөрттү белекке алган кижи белек берген кижиге бир-ле хензиг чүүлдү холун актап берип каар чаңчыл турган. Өске кижиниң хевин база кетпес дээр – кижиниң сүнезини хевинде дээр. Удуурда идиин орун будунга, бөргүн орун бажынга салыр. “Бөрт багай-даа болза, будунуң адаанга салбас, идик эки-даа болза, баш кырынга салбас” дижир. Ынчалза-даа идик сыртаныр чорук эр кижилерге хамааржыр. Аалдар аразынга чоруур бот кижилер тургулаан, оларны чон кончуг хүндүлээр. Эрте шагда идикти өрү көрдүнген аастыг болгаш кежик хеви деп санаар турган, ынчангаш бот кижи идиин сыртаныр сүзүктүг чораан. Эр кижиниң бөргүн, курун өрү бедик черге салыр. Ону сагывас болза, хей-аъды кудулай бээр. Бөрт тыва кижиниң сүлдези.
Кур – ёзу-чурумнуң болгаш чедимчениң демдээ кылдыр санаттынар. Шаанда тывалар кур чокка улус мурнунче үнмес, ону чурум чок деп санаар турган. Чүгле херээжен кижи аарый бергенде, азы иштиг апарганда кур куржанмас. Куржанмаска, кежик оскундурар дижир. Тыва кижи курун хүн аайы-биле долгандырып куржаныр, бир эвес удур куржаныр болза, багай чүвеге таваржыр.