Тыва дылдың билдилиглеринден:
Билиглиг чырыдыышкын
Тыва орфографияның дүрүмнери
Сөстүң сөөлүнге кирер -даа, -ла, -ле, -на, -не деп артынчыларны дефистеп бижиир: болза-даа, келзе-даа, бар-ла, бир-ле, он-на.
2. -тыр, -тир, -тур, -түр, -дыр, -дир, -дур, -дүр деп артынчы сөстерни дефистеп, мурнунда сөстүң ажык болгаш ажык эвес үжүктеринге аяннаштыр бижиир: терек-тир, үс-түр, мал-дыр, чигир-дир, торгу-дур, бөрү-дүр, эки бооп-тур.
Частырыглыг бижээни: терек-дыр, үс-дыр, чигир-дыр дээш чазып бижээни шын бижилгеге дүүшпес.
3. Чурт деп сөс
Чүзү? деп айтырыгга харыылап турда
чаңгыс Т бижиир: чурту
Чүнүң? деп айтырыгга харыылап турда ийи ТТ бижиир: чурТТуң.
Кымдан? Чүден? деп айтырыгга харыылап турда ийи ТТ бижиир: чурТТан, каТТан.
‘Чө, чве’ деп сөстерни ЧҮВЕ деп шын бижиир.
‘Штрийн, ндыг чедир’ деп биживес, ындыг чүве-дир ийин деп шын бижиир.
‘Динь, диийн’ деп биживес, -дыр, -дир ийин деп шын бижиир.
‘Нян’ деп биживес, ыйнаан деп шын бижиир.
‘Чөл’ деп биживес, чүвел деп шын бижиир.
‘Инь’ деп биживес, ийин деп шын бижиир.
Дазылы азы дөзү Т, С, К, П деп дүлей үннер-биле төнер сөстерге ол-ла дүлей үннер-биле эгелээн кожумак кирер болза, ук дүлей үннерниң үжүктерин дакпырлап бижиир: чурт - чурттаар, чурттар, чурттуг, чурттакчы, чуртталга;
тут- туттунар, туттунгур; бижит - бижиттирер, бижиттинер; өс - өссе, өссүн, тып - тыппышаан, быжык - быжыккан, ырак - ыраккы.
Ынчаарга ортааКы, кудуКу, мурнуКу, үстүКү, даштыКы, иштиКи деп сөстерниң ортузунга чаңгыс К-ны бижиир.
Сөстүң дазылы Г деп үжүк-биле төнгенде, аңаа ол-ла үжүк-биле эгелээн кожумак немежирге, Г-ни дакпырлап бижиир: даг - даГГа, арыг - арыгга, чыг - чыгган.
Кылыг сөзүнүң канчаайн? канчанмайн? деп айтырыгларга харыылаар хевирлериниң сөөлүн -ЙН кылдыр бижиир: бар - бараЙН, барбаЙН; көр - көреЙН - көрбеЙН, ажылда - ажылдааЙН - ажылдаваЙН.
БарбайЫн, биживейИн, ажыдайЫн деп ажык үжүктер киирип, частырыглыг биживес.
Алган дөзү: “Тыва орфографияның болгаш пунктуацияның дүрүмнери”. - Кызыл, 2001. - 65с.